ქალისთვის შრომა ბუნებრივი მდგომარეობაა და ეს შრომა მის საზოგადოებრივ წინსვლაში წამყვან როლს უნდა ასრულებდეს. ცხოვრებაში მშრომელი ქალები დიდ შრომას ეწევიან წარმოებისა და მომსახურების სფეროში. სამართლიანობის იდეიდან გამომდინარე თავისუფლება ღირებულია თუ მასთან ერთად არსებობს თანასწორობა და თანადგომა. მხოლოდ კანონის წინაშე თანასწორობა არაა საკმარისი მშრომელი ქალებისთვის, რადგან ეკონომიკური და სოციალური რეალობა ნათლად გვაჩვენებს რომ მშრომელ ქალთათვის უთანასწორობა საზოგადოებრივ და ეკონომიკურ ცხოვრებაში სულ უფრო და უფრო იზრდება. ამ საზოგადოებრივ-ეკონომიკური პრობლემის მწვავე გამოვლინებაა მშრომელი ქალების სამუშაო ადგილებზე შრომის სამართლებრივი და ტექნიკური უსაფრთხოების მოუგვარებლობა, თანაბარ შრომაში უთანასწორო ფორმისა და მოცულობის ანაზღაურება, მათთვის დედობის უფლების დაკნინება კარიერული ზრდის, პროფესიული განვითარებისა და კვალიფიკაციის დახვეწის პროცესში წინაღობების შექმნით.
კაცობრიობის მიერ განვლილმა ცხოვრებამ გვაჩვენა, რომ შრომის სამართლის სამოქალაქო სამართლის განსაკუთრებულ დარგად ჩაამოყალიბება განპირობა კერძო სამართლებრივი ნორმების განუვითარებლობამ. მხოლოდ შრომითი სამართლის განსაკუთრებულ დარგად ფორმირებამ გახადა შესაძლებელი მშრომელი ადამიანების მართლზომიერი მატერიალური ინტერესების დასაცავად წარმოებული სხვადასხვა ფორმის საქმიანობის წარმატება. სოციალური ხასიათის ნორმების შემუშავებამ, სახელშეკრულებო თავისუფლების ფარგლების განსაზღვრამ, გააჩინა შრომითი ურთიერთობების დროს წარმოების საშუალების არ მფლობი, დაუცველი მშრომელების ინტერესები დაცვის, შრომითი ურთიერთობის ორ მხარეს შორის არსებული აბსოლიტური უთანასწორობის დაძლევის პრესპექტივა.
შრომითი ურთიერთობების დროს დამსაქმებლი სრულ მატერიალურ უპირატესობას ფლობს, რადგან მის ხელშია სოციალური ხასიათის ინფორმაცია და ეკონომიკური ძალაუფლება და ეს დასაქმებულს კერძო და მატერიალური თვალსაზრისით დასაქმებელზე დამოკიდებულს ხდის. ეს ფაქტორები არსებული უთანასწორობის პირობებში მშრომელ ქალზე განსაკუთრებით უარყოფითად მოქმედებენ. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციამ 1944 წელს მიღებულ ფილადელფიის დეკლარაციაში აღნიშნა: “ყველა ადამიანს, მიუხედავად მათ რასისა, რწმენისა და სქესისა, აქვს უფლება, თანასწორ პირობებსა და ეკონომიკურად უსაფრთხო გარემოში მიისწრაფოდეს მატერიალური კეთილდღეობისაკენ, თავუსუფალი და ღირსეული ინტელექტუალური განვითარებისკენ“. დღეს საქართველოში არსებული ეკონომიკური სისტემა და სოციალური სტრუქტურა მშრომელ ქალს არ აძლევს თანასწორ პირობებსა და ეკონომიკურად უსაფრთხო გარემოში საკუთარი სოციალური, შრომითი, მატერიალური და პროფესიული ინტერესების დაცვის საშუალებას. მშრომელი ქალების სოციალური და შრომითი ინტერესების წარმატებით დასაცავად საჭიროა მოქმედი შრომითი კანონმდებლობის ფუნდამენტური გარდაქმნა ეკონომიკური და სოციალური დემოკრატიის პრინციპების, შრომის ევროპული სტანდარტების საფუძველზე. არსებული შრომის ანაზღაურების სისტემის პირობებში მშრომელ ქალთათვის თანაბარი ანაზღაურების უზრუნველყოფა მოქმედი შრომითი ხელშეკრულებებით ვერ ხერხდება, რადგან ეს სისტემა ეყრდნობა ისეთ ლიბერტარიანულ დოგმებს, როგორიცაა: „ბაზარი ღმერთია“, “მხოლოდ ბაზარი დაარეგულირებს“, “ადამიანი არსებობს ბაზრისთვის’. ეს ლიბერტარიანული დოგმები განაპირობებენ საქართველოს შრომით კანონმდებლობაში იმ ფაქტს რომ 2013 წელს განხორციელებული ცვლილებების მიუხედავად მოქმედ შრომის კოდექსში არ არის აღნიშნული თანაბარ შრომაზე თანაბარი ანაზღაურების პრინციპი და სამუშაო ადგილზე ქალის ხელშეუვალი პიროვნული ღირსების ცნება, მისი სექსუალური ხასიათის შევიწროვებისაგან დაცვა. ეს ხდება იმ პირობებში, როდესაც 1997 წლიდან საქართველოში უკვე არის განახორციელებული გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის №100 კონვენციის “მამაკაცთა და ქალთა თანაბარი ღირებულების შრომის თანაბარი ანაზღაურების შესახებ“ რატიფიცირება. 2013 წელს საქართველოს შრომის კოდექსში განხორციელებულმა ცვლილებებმა კოდექსში კვლავ არ განსაზღვრა არც ანაზღაურებისა და არც სექსუალური შევიწროების ცნებები.
ორსულობა, მშრობიარობა, ახალშობილის შვილად აყვანა და ბავშვის მოვლა მშრომელ ქალთათვის უაღრესად მნიშვნელოვანი საკითხებია. ამ მიზეზთა გამო მათთვის საშვებულებო ანაზღაურებას განსაკუთრებული დატვირთვა გააჩნია. მსრომელ ქალთა სასიცოცხლო ინტერესების საზიანოდ სახელმწიფომ დღემდე არა მოახდინა 1996 წლის ევროპის სოციალური ქარტიის (შესწორებული) მე-8 მუხლის 1 და 2 პუნქტების რატიფიცირება, რის გამოც ანაზღაურებული დეკრეტული შვებულება დღეს არის ამ ქარტიის მიერ დადგენილ მინიმალურ სტანდარტზე -196 დღეზე ნაკლები. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის მიერ 2006 წელს გამოცემული ბრძანება N=231/ნ დღემდე არ არის შეცვლილი და დამსაქმებლის სუბიექტივიზმს სრული თავისუფლება აქვს მინიჭებული. მართალია ეს ბრძანება პროცედურული ხასიათის ტექნიკური ნორმების ერთობლიობაა,მაგრამ მისი სათანადო გამართულობის პირობებში პროგრესული როლის შესრულებას შესძლებდა.
დღეს არსებული საზოგადოებრივ-ეკონომიკური სინამდვილე აჩვენებს რომ თუ მშრომელი ქალის ინტერესების სადარაჯოზე არ დადგა შესაბამისი პროფკავშირი, მისი შრომის თავისუფლება განუხორციელებელი დარჩება და საქმე შეიძლება მოწყალების საძიებლადაც გაუხდეს.
საქართველოს შრომის კოდექსი განხორციელებული ცვლილებების შემდეგაც კი კი არ მოიხსენიებს დადებითი ღონისძიებების ცნებას. ეს ფაქტორი მშრომელ ქალებისთვის, განსაკუთრებით დასაქმების მსურველი ქალებისთვის ხშირად დაუძლეველი ბარიერი ხდება სამუშაო ადგილის ძიებისას. შრომის კოდექსში დადებითი ღონისძიებების ცნების დამკვიდრება მნიშვნელოვნად გააიოლებდა სამუშაო ადგილის მძებნელ ქალებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი დამოუკიდებელი მატერიალური შემოსავლის წყაროს მოპოვების საშუალებას.
საქართველოსა და ევროპის კავშირს შორის ასოცირების ხელშეკრულების რატიფიცირების შემდეგ მშრომელი ქალების უფლებების დაცვა კიდევ უფრო აქტუალური ხდება. ევროპა ქალთა უფლებების, განსაკუთრებით მისი შრომითი უფლებების განხორციელებას, ქალის სოციალური, პროფესიული და კულტურული განვითარების საფუძვლად განიხილავს.
ევროპის კავშირის მიერ 2010 წელს მიღებული ქალთა ქარტიის საფუძველზეც შეიმუშავებული ქალთა და მამაკაცთა თანასწორობის განხორციელების 2010-2015 წლების სტრატეგიის შესაბამისად ქალებს უნდა მიეღწიათ მამაკაცთა თანაბარი ეკონომიკური დამოუკიდებლობის, თანაბარი სამუშაოსთვის თანაბარ ხელფასის, გადაწყვეტილების მიღებაში თანაბარ თანამონაწილეობის, ღირსებისა და ხელშეუხებლობის დაცვის, თანასწორობაზე დაფუძნებულ ურთიერთობებისათვის, რაც ქაღალდზე დარჩა .
საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას სამართლებრივი ინიციატივის საფუძველზე საქართველოს რესპუბლიკის პირველი მოწვევის უზენაესმა საბჭომ 1991 წლის 15 სექტემბერს განახორციელა ადამიანის უფლებების საყოველთაო დეკლარაციის რატიფიცირება. საქართველო ამ მხრივ მოწინავე იყო, რადგან რესპუბლიკაში გაშლილი უფლებადაცვითი მოძრაობა ქალთა აქტიური თანამონაწილეობით მიმდინარეობდა და ქალის უფლებებზე ზრუნვა უფლებადამცველი ზვიად გამსახურდიასთვის პრირიტეტული საკითხი იყო. ადამიანის უფლებების საყოველთაო დეკლარაციის პირველივე მუხლში ხომ განცხადებული იყო: “ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავის ღირსებით და უფლებებით“.
ქალის გონებრივი და ფიზიკური შრომა საზოგადობრივ-ეკონომიკური წინსვლის გზაზე შეუცვლელი ფაქტორია, შემოქმედი სულით აღბეჭდილი ქალის შრომის როლი და მნიშვნელობა იზრდება. ქალი ყველგან შრომობს, იღწვის და თუ საჭიროა იბრძვის კიდეც, იგი დედა და ოჯახის ბურჯია. მშრომელი, მებრძოლი, დედა ქალი ლეგენდაა და ასეთი ქალები სჭირდება ქვეყანას და საზოგადოებას.
დავით არაბიძე
