საქართველო და შრომითი მიგრაციის პრობლემა

გლობალიზაცია, შრომითი მიგრაცია, შრომითი მიგრანტები თანამედროვე სამყაროს ერთ-ერთი უდიდესი პრობლემაა. ეს პრობლემა საქართველოსაც ეხება. განვითარებული პროცესები აჩვენებს, რომ 2016 წლის ბოლოს საკუთარი ქვეყნის გარეთ ლეგალურად დასაქმებულთა რიცხვი 150 მილიონს გადააჭარბებს. დღეს უკვე შრომითი მიგრანტების მიერ საკუთარი მოქალაქეობის ქვეყნებში გადაგზავნილი ფულადი თანხის მოცულობამ 500 მილიარდ ამერიკულ დოლარს გადააჭარბა.
თანამედროვე შრომითი მიგრაცია დაკავშირებულია ისეთ ფაქტორებთან, როგორიცაა: სოციალურ-ეკონომიკური ვითარება შრომითი პოლიტიკა, დემოგრაფიული მდგომარეობა, ტრეფიკინგი და შრომითი სამართალი.
შრომის საკითხთა ექსპერტების მიერ აღიარებულია, რომ შრომითი მიგრაციის პრობლემის დასაძლევად, აუცილებელია წარმგზავნი და მიმღები ქვეყნების მიერ ამ პროცესის წარმართვა სამართლიან და სამართლებრივ საფუძველზე. პროფკავშირული ორგანიზაციები მთელს მსოფლოში კი მიიჩნევცენ, რომ შრომითი მიგრაცია ხელს უნდა უწყობდეს სამუშაო ძალის დეფიციტის დაძლევას და არა უმუშევართა რიცხვის ზრდას.
საქართველო დღეს უაღრესად მაღალი შრომითი მიგრაციით გამოირჩევა, თუმცა დღემდე რატიფიცირებული არა აქვს გაეროს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის შრომითი მიგრაციის მარეგულირებელი ძირითადი კონვენციები, ასევე არა აქვს მიღებული კანონი „შრომითი მიგრაციის შესახებ“.
საქართველოს აქვს კანონი „უცხოელთა და მოქალაქეობის არ მქონე პირთა სამართლებრივი სტატუსის შესახებ“, რომელშიც აღნიშნულია რომ უცხოელთა შრომითი საქმიანობა საქართველოში რეგულირდება კანონმდებლობით, ასეთი კანონი კი დღემდე არაა მიღებული. საქართველოს ორგანული კანონი – „შრომის კოდექსი“ კრძალავს დისკრიმინაციას შრომით ურთიერთობებში, მაგრამ ამ საკითხს იგი ინდივიდუალურად არ არეგულირებს.
გაეროს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციას შრომით მიგრაციასა და შრომით მიგრანტების შესახებ მიღებული აქვს მთელი რიგი დოკუმენტები, ესენია 1949 წლის №97 კონვენცია „დასაქმების მიზნით მიგრაციის შესახებ“, 1975 წლის №143 კონვენცია «მიგრანტ მუშებთან დაკავშირებით“ და 1975 წელს მიღებული დამატებითი რეკომენდაციები ამ კონვენციასთან დაკავშირებით. ამ კონვენციებისა და რეკომენდაციის რატიფიცირება როგორც ჩანს საქართველოს მომავალი პარლამენტის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ამოცანა გახდება.
გაერომ 1990 წლის 18 დეკემბერს მიიღო საერთაშორისო კონვენცია „შრომითი მიგრანტებისა და მათი ოჯახის წევრების უფლებების დაცვის შესახებ“, 18 დეკემბერი განისაზღვრა შრომითი მიგრანტების საერთაშორისო დღედ. 1998 წელს უკვე გაეროს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციამ მიიღო დეკლარაცია „სამუშაო ადგილებზე ფუნდამენტური პრინციპებისა და უფლებების შესახებ“, რითაც დაადასტურა რომ ყველასთან ერთად მტკიცედ უნდა იქნეს დაცული შრომითი მიგრანტების ღირსება და უფლებები.
დღეს შრომითი მიგრაციის მოდელების მიმოხილვისას ჩვენი ქვეყნისთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს სხვა ქვეყნების გამოცდილების დეტალური გაანალიზებას. საქართველო სათანადო კანონის მიღების საჭიროების წინაშე დგას და დიდი მნიშვნელობა აქვს თუ როგორ იქნება განსაზღვრული ამ კანონში შრომითი მიგრაციის ძირითადი პრინციპები, შრომით მიგრანტთა კატეგორია, საჭირო დოკუმენტების ნუსხა, პროცედურები, დასაქმების წინაპირობები, შრომითი ხელშეკრულებების ფორმები, საინფორმაციო ვალდებულებები, ოჯახის საკითხი, სოციალური დაცვა, უფლებები, ვალდებულებები და პასუხისმგებლობა, შრომითი მიგრაციის სამართლებრივ რეგულირებაზე კონტროლი. ამ კანონის მომზადებისას პირველ რიგში უნდა მოხდეს საქართველოს შრომის ბაზრის ყოველმხრივი გაანალიზება, რადგან მის გარეშე შრომითი მიგრაციის საკითხი ცივილიზებულად ვერ დარეგულირდება. შრომითი მიგრაციის საკითხი რომ არ იქცეს ახლი, დიდი პრობლემების წყაროდ – აუცილებელია პრევენციის, რეაგირების, პასუხისმგებლობისა და გამოსწორების ეფექტური მექანიზმების შემუშავებას.
საქართველოში შრომითი მიგრაციის და შრომითი მიგრანტების საკითხის წარმატებით დასარეგულირებლად საჭიროა სოციალურ პარტნიორთა (მთავრობა, დამსაქმებლები, პროფკავშირები) პარიტეტული დიალოგი. მხოლოდ სოციალური პარტნიორობა და სოციალური პასუხისმგებლობა არის ის, რაც მოგვცემს ეფექტურ საშუალებას, რათა ადეკვატურად და სამართლიანად ვუპასუხოთ ამ გლობალურ გამოწვევას.
დავით არაბიძე